آزمونهای استعداد برای دانش آموزان
مجموعه آزمونهای نیمرخ استعداد– 9 خرده آزمونی (APTS-9)
ترجمه و انطباق از: دکتر اکبر رضایی
اجرا به صورت حضوری در مرکز مشاوره جوانه رشد تبریز
مدت زمان لازم برای اجرا: 100 دقیقه
مجموعه آزمونهای نیمرخ استعداد– 9 خرده آزمونی (APTS-9) نه حوزۀ جداگانه از تواناییهای اولیه ذهنی را سنجش میکند. هر یک از آزمونها بهصورت مستقل به نحوه استدلال و درنتیجه به حوزۀ تحصیلی و شغلی افراد مربوط میشوند. در کل اهداف استفاده از APTS-9 عبارتاند از:
- سنجش جامع توانایی شناختی یا هوش کلی (IQ)
- سنجش استعدادهای ذهنی افراد برای هدایت و برنامهریزی تحصیلی و شغلی دانشآموزان پایه نهم و دبیرستان
- پژوهش در مورد هوش و ارتباط آن با سایر سازههای روانشناختی؛ عملکرد شغلی و یادگیری؛ سنجش و پژوهشهای عصب روانشناختی
دفترچۀ آزمون APTS-9
دفترچۀ آزمون APTS-9 از 9 خرده آزمون تشکیل شده است. سؤالات همۀ خرده آزمونها بر اساس سطح دشواری مرتب شدهاند و سؤالات آزمونهای مختلف از نوع باز پاسخ و بسته پاسخ چندگزینهای هستند. در این آزمون از آزمودنیها خواسته میشود در یک زمان محدود به سؤالات پاسخ دهند. در ابتدای هر یک از این خرده آزمونها، دستورالعملهایی با مثالهای عملی وجود دارد که آزمودنی را در زمینۀ نحوۀ پاسخدهی درست راهنمایی میکنند.
خرده آزمونهای APTS-9
- Visual reasoning: این خرده آزمون از 32 سؤال تشکیل شده است که توانایی استدلال داتش آموزان با علائم و اشکال را موردسنجش قرار میدهد.
- Numerical reasoning: این خرده آزمون، استدلال عددی را موردسنجش قرار میدهد که از 20 سؤال باز پاسخ تشکیل شده است.
- Verbal analysis: این خرده آزمون از 32 سؤال تشکیل شده است که نشان میدهند چگونه افراد میتوانند از اطلاعات ارائهشده، نتایج منطقی بگیرند.
- Sequential reasoning: سیودو سؤال در این آزمون نحوۀ استدلال توالی افراد را سنجش میکند.
- Spatial recognition: این خرده آزمون از 70 سؤال تشکیل شده است که بازشناسی فضایی را میسنجند.
- Three-D: ده سؤال در این آزمون همان ویژگیها و تواناییهایی را میسنجند که در آزمون تشخیص فضایی هم لازم بودند؛ اما این آزمون شکلها را مانند آزمون تشخیص فضایی تغییر نمیدهد یا دستکاری نمیکند بلکه شکلها در آن قاعدهمند هستند.
- Systems: اين آزمون توانايي تطبیق دادن نمادها با حروف را ميسنجد.
- Vocabulary: این خرده آزمون از 40 سؤال تشکیل شده است که درک دانش آموزان از معنای واژگان را ارزیابی میکنند.
- Figurework: آزمون کار با ارقام با 30 سؤال، مهارتهای دانش آموزان را در شرایط روزمره که محاسبات ریاضی ضروری است سنجش میکند.
شرایط اجرا و نمرهگذاری
محدودیت زمانی برای هرکدام از 9 آزمون متفاوت است. برای مثال، ده دقیقه زمان برای اجرای آزمون Visual reasoning موردنیاز است. دستورالعملهای هرکدام از خرده آزمونها را میتوان در ۲ تا ۳ دقیقه برای افراد توضیح داد. زمان لازم برای اجرای کامل آزمون 100 دقیقه است، به همین خاطر تمام این آزمونها را میتوان بهراحتی در یک جلسه اجرا کرد. نمرهگذاری APTS-9 خیلی سرراست است و معمولاً از شابلون یا کلید برای نمرهگذاری دستی استفاده میشود که برای این کار تقریباً 10 دقیقه و تفسیر نمرات و تنظیم الگوها در حدود 60 دقیقه زمان نیاز دارد (رویهمرفته 70 دقیقه). شیوۀ نمرهگذاری عینی APTS-9 مشکل ذهنیت در نمرهگذاری را حل میکند.
گزارش نتایج APTS-9
در گزارش نتایج APTS-9، نیمرخ نمرات خام، نمرات استانداردشده و نمرات IQ برای مجموعه آزمونها در نموداری ارائه میشود که امکان مقایسه بین تواناییهای مختلف را فراهم میآورد. همچنین در این گزارش تفسیر نتایج آزمونها و 36 نیمرخ مرتبط با استعداد افراد (نیمرخهای حسابداری و امور مالی، کشاورزی، معماری، هنر و طراحی، تاریخ هنر، زیستشناسی، کترینگ، شیمی، ادبیات کلاسیک، رایانش و فناوری اطلاعات، صنایعدستی، رقص، هنرهای نمایشی، بومشناسی و علوم زیستمحیطی، اقتصاد، مهندسی، زبان انگلیسی، مد، جغرافیا، تاریخ، مدیریت هتل، زبانشناسی، حقوق، علوم اطلاعات و کتابداری، ریاضیات و آمار، رسانه و ارتباطات، موسیقی، پرستاری، فلسفه و مطالعات دینی، فیزیک، سیاست و روابط بینالملل، روانشناسی، جامعهشناسی، مطالعات ورزشی، فناوری نساجی، دامپزشکی) جهت هدایت تحصیلی و شغلی افراد ارائه میشوند.
مجموعه آزمونهای نیمرخ استعداد– 7 خرده آزمونی (APTS-7)
ترجمه و انطباق از: دکتر اکبر رضایی
اجرا به صورت حضوری در مرکز مشاوره جوانه رشد تبریز
زمان لازم برای اجرا: حدود 90 دقیقه
مجموعه آزمونهای نیمرخ استعداد– 7 خرده آزمونی (APTS-7) از نوع مداد کاغذی و یکی از بهترین آزمونها برای سنجش استعداد افراد است و 7 حوزۀ مجزا از تواناییهای اولیه ذهنی را سنجش میکند. هر یک از این آزمونها بهطور جداگانه به نحوه استدلال و ازاینرو به زمینۀ تحصیلی و شغلی افراد مربوط میشوند. در کل اهداف استفاده از APTS-7 عبارتاند از:
- سنجش جامع توانایی شناختی یا هوش کلی (IQ)
- سنجش استعدادهای ذهنی افراد برای هدایت و برنامهریزی تحصیلی و شغلی دانشآموزان پایه نهم و دبیرستان
- پژوهش در مورد هوش و ارتباط آن با سایر سازههای روانشناختی؛ عملکرد شغلی و یادگیری؛ سنجش و پژوهشهای عصب روانشناختی
دفترچۀ آزمون APTS-7
دفترچۀ آزمون APTS-7 از 7 خرده آزمون تشکیل شده است. سؤالات همۀ خرده آزمونها بر اساس سطح دشواری مرتب شدهاند و همۀ سؤالات بسته پاسخ و از نوع چندگزینهای هستند. در این آزمون از آزمودنیها خواسته میشود در یک زمان محدود به سؤالات پاسخ دهند. در ابتدای هر یک از این خرده آزمونها، دستورالعملهایی با مثالهای عملی وجود دارد که آزمودنی را در زمینۀ نحوۀ پاسخدهی درست راهنمایی میکنند.
خرده آزمونهای APTS-7
- Verification: این خرده آزمون از 36 ماده تشکیل شده است که استدلال توالی افراد را اندازهگیری میکند. در این آزمون افراد باید به زنجیرهای از اطلاعات توجه دقیق داشته باشند. زنجیرهها از الگوی منظمی پیروی میکنند، اما درجایی در وسط آنها نظمش بههمخورده است. آزمودنیها باید مشخص کنند درجایی که الگوهای زنجیره بههمخورده است، چه چیزی وجود ندارد.
- Formation: این خرده آزمون نشان میدهد که شما چقدر راحت میتوانید نحوه مطابقت اشکال با یکدیگر را تشخیص دهید. این خرده آزمون 70 مادۀ دوگزینهای دارد.
- Physical Analysis : سوالات (28 ماده) این خرده آزمون درک افراد را از نیروها و علم دینامیک، اصول مکانیکی و دیگر اصول فیزیکی موردسنجش قرار میدهد.
- Verbal Penetration : سوالات این آزمون (42 ماده) نحوۀ استدلال افراد با کلمات را سنجش میکند.
- Numerical deduction: این خرده آزمون از 21 سؤال تشکیل شده است که نحوۀ استدلال شما با اعداد را نشان میدهند.
- Observation: سی و پنج سوال این آزمون توانایی استدلال افراد با علائم و اشکال را موردسنجش قرار میدهند.
- Critical dissection: این خرده آزمون از 32 سؤال تشکیل شده است که نشان میدهند چگونه افراد میتوانند از اطلاعات ارائهشده، نتایج منطقی بگیرند.
شرایط اجرا و نمرهگذاری
محدودیت زمانی برای هرکدام از 7 آزمون متفاوت است. برای مثال، برای اجرای آزمون Verification ده دقیقه زمان موردنیاز است. دستورالعملهای هرکدام از خرده آزمونها را میتوان در ۲ تا ۳ دقیقه برای آزمودنیها توضیح داد. زمان لازم برای اجرای کامل آزمون 100 دقیقه است، به همین خاطر تمام این آزمونها را میتوان بهراحتی در یک جلسه اجرا کرد. نمرهگذاری APTS-7 خیلی سرراست است و معمولاً از شابلون یا کلید برای نمرهگذاری دستی استفاده میشود که برای این کار تقریباً 10 دقیقه و تفسیر نمرات و تنظیم الگوها در حدود 60 دقیقه زمان نیاز دارد. شیوۀ نمرهگذاری عینی APTS-7 مشکل ذهنیت در نمرهگذاری را حل میکند.
گزارش نتایج APTS-7
در گزارش نتایج APTS-7، نیمرخ نمرات خام، نمرات استانداردشده و نمرات IQ برای مجموعه آزمونها در نموداری ارائه میشود که امکان مقایسه بین تواناییهای مختلف را فراهم میآورد. همچنین در این گزارش تفسیر نتایج آزمونها و 9 نیمرخ مرتبط با استعداد افراد (نیمرخهای ارتباطات، دفتری یا اداری، اجرایی، اجتماعی، علوم تجربی، فناوری، طراحی، دانشگاهی یا آکادمیک و صنایعدستی) جهت هدایت تحصیلی و شغلی افراد ارائه میشوند.
مجموعه آزمونهای نیمرخ استعداد– 7 خرده آزمونی (APTS-7) همه روزه در مرکز مشاوره جوانه رشد برای علاقمندان به کشف استعدادهایشان جهت تصمیم گیری هوشمندانه و عاقلانه در انتخاب رشته تحصیلی در دوره دبیرستان و دانشگاه اجرا می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر و هماهنگی جهت اجرای آزمون می توانید با شماره تماس مرکز مشاوره جوانه رشد همه روزه از ساعت 8 صبح تا 11 شب با شماره تلفن 09146347098 تماس بگیرید.
مجموعه آزمونهای استعداد تحصیلی – 9 خرده آزمونی (SATB-9)
ترجمه و انطباق از: دکتر اکبر رضایی
اجرا بهصورت حضوری در مرکز مشاوره جوانه رشد تبریز
مدتزمان لازم برای اجرا: 90 دقیقه
افراد ازنظر خصوصیات جسمانی مانند قد، وزن و غیره و همچنین در ابعاد روانشناختی مانند توانایی، علاقه، استعداد، شخصیت، انگیزش و هیجانها با یکدیگر تفاوت دارند. استعداد یکی از این ابعاد روانشناختی است که به توانایی کسب مهارت یا دانش در یک زمینه خاص اشاره دارد. اطلاعات مربوط به استعداد میتواند دانشآموز، والدین و مدرسه را برای تصمیمگیری در مورد انتخابهای تحصیلی و شغلی دانشآموز راهنمایی کند. همچنین ممکن است دانشآموزان را برانگیزد تا افق خود را در مورد دنیای کار گسترش دهند و با توجه به نیمرخ توانایی خود بررسیهای جدیدی را انجام دهند.
برای تسهیل مدارس در کمک به دانشآموزان در انتخاب شغل آگاهانه دکتر اکبر رضایی SATB-9 را توسعه داده است: آزمون استعداد برای دانشآموزان متوسطه. این آزمون شامل راهنمای فنی است که جزئیات ساخت و استانداردسازی آزمون، اطلاعات فنی در مورد آزمون استعداد، امتیازدهی و هنجارها، و تفسیر نمرات را ارائه میدهد. دفترچه آزمون شامل سؤالاتی در هفت بعد اندازهگیری شده در آزمون استعداد است، یعنی استعداد زبان (LA)، استدلال انتزاعی (AR)، استدلال کلامی (VR)، استدلال مکانیکی (MR)، استعداد عددی (NA)، استعداد فضایی (SA). و استعداد ادراکی (PA).
از تلاشهای گروه روانشناسی تربیتی و مبانی آموزشوپرورش در تدوین آزمون استعدادیابی قدردانی میشود. امیدوارم این تلاش به دانشآموزان کمک کند تا انتخابهای تحصیلی مناسب و سایر تصمیمات مرتبط با شغل را اتخاذ کنند.
استعداد بهعنوان یک گرایش طبیعی، توانایی ویژه، یا ظرفیت یا خوشهای از تواناییها در نظر گرفته میشود. این تمایل طبیعی، آمادگی فرد را برای یادگیری یا کسب مهارت یا شایستگی او برای دنبال کردن یک حرفه/حرفه خاص تعیین میکند. استعداد در یک توانایی خاص یا ترکیبی از تواناییهای خاص مانند استدلال کلامی، استعداد عددی، استدلال انتزاعی و غیره است که به انتخابهای آموزشی و حرفهای کمک میکند. این آزمون به فرد کمک میکند تا گزینه شغلی را که به بهترین وجه برای تواناییهای فرد مناسب است، کشف کند. دانش استعداد به فرد کمک میکند تا بهترین انتخاب را در مورد تصمیمات مربوط به شغل داشته باشد. دانشآموزان با کمک آزمون استعداد میتوانند به دنبال راهنمایی و مشاوره شغلی باشند.
استعداد بهعنوان یک گرایش ذاتی تلقی میشود اما محیط نیز نقش بسزایی در رشد استعداد دارد. عملکرد یک فرد در یک کار به عوامل درونی مانند ویژگیهای شخصیتی، انگیزش، توانایی و غیره و به عوامل بیرونی مانند مواجهههای فرهنگی، تحریک محیط، محیط خانواده، کیفیت آموزش و غیره بستگی دارد. بهعنوانمثال، فردی توانایی مهندس شدن را دارد اما به دلیل عدم حمایت مدرسه و محیط خانه ممکن است نتواند وارد این شغل شود و در آن زمینه آموزش مناسبی ببیند. در نتیجه، علیرغم داشتن استعداد، ممکن است یک فرد محیط حمایتی/آموزش مناسب در آن زمینه را دریافت نکند.
استفاده از آزمون استعداد
نتیجه آزمون استعداد، اطلاعات واقعی در مورد تواناییهای خاص دانشآموز ارائه میدهد که به دانشآموز، والدین او و مدرسه در تصمیمگیری مشترک در مورد انتخابهای آموزشی و شغلی/حرفهای دانشآموزان کمک میکند.
خودآگاهی از استعداد خود ضروری است. دانشآموزان را برای ایجاد انگیزه و برداشتن گامهای مناسب در تقویت تواناییهای خاص خود تسهیل میکند. هنگامیکه نتیجه آزمون استعداد دانشآموز در مقابل سوابق پیشرفت او در یک رشته دیده میشود، ممکن است به دانشآموز کمک کند تا به دنبال راهنمایی درسی باشد. نتیجه آزمون استعداد دانشآموزان را تشویق میکند تا مسیرهای شغلی و مشاغل را کشف کنند. این امر به گسترش افق آنها در مورد دنیای کار کمک میکند و همچنین دانشآموزان را تشویق میکند تا راههای جدیدی از شغل/حرفهها را به روی خود بگشایند (که خود و/یا خانوادهشان ممکن است از آن آگاه نباشند).
نتایج آزمون استعداد به دانشآموزان کمک میکند تا انتخابهای خود را مجدداً تأیید کنند و بنابراین تصمیم مناسبی برای ادامه یا تغییر انتخاب تحصیلی/رشته خود بگیرند. نگاهی مجدد به آرزوها/اهداف شغلی آنها در رابطه با استعدادهای خاص آنها به بررسی تلاشهای انجامشده توسط آنها برای دستیابی به چنین اهدافی کمک میکند.
بنابراین، نتیجه آزمون استعداد، اطلاعاتی را در اختیار دانشآموزان قرار میدهد تا زمان کافی برای خودکاوی و خود آمادگی در دانشگاهها و همچنین در کاوش در دنیای کار داشته باشند تا بتوانند انتخابهای شغلی/حرفهای آگاهانه داشته باشند. بررسیهای جدیدی را مطابق با نیمرخ توانایی فعلی او انجام دهند.
توسعه آزمون استعداد، SATB-9 یک آزمون استعداد برای کمک به مدارس برای استفاده از دادههای آزمون استعداد برای تسهیل دانشآموزان در برنامهریزی و انتخاب شغل است.
ابعاد اندازهگیری شده در آزمون استعداد
آزمون استعداد هفت بعد را شامل میشود: استعداد زبانی (LA)، استدلال انتزاعی (AR)، استدلال کلامی (VR)، استدلال مکانیکی (MR)، استعداد عددی (NA)، استعداد فضایی (SA) و استعداد ادراکی (PA). تعریف عملیاتی این ابعاد در زیر آمده است:
-
استعداد زبانی (LA)
استعداد زبانی به توانایی فرد در استفاده و درک زبان نوشتاری مربوط میشود. این آزمون فرعی ارزیابی میکند که دانشآموز تا چه اندازه واژگان و مترادف آنها را درک میکند، املای درست کلمات را میداند و معنای صحیح ضربالمثلها/اصطلاحات ارائهشده را مشخص میکند.
این استعداد بهطور برجسته برای موفقیت در عملکردهای آموزشی و حرفهای مفید است. استعداد زبانی بیشتر برای دورهها و مشاغل/حرفههایی که شامل خواندن و نوشتن زیاد هستند، مانند تدریس، روزنامهنگاری و مطالعات رسانهای، تبلیغات، حقوق، علوم کتابداری، مختصر یا کوتاه نویسی، تجارت و غیره مرتبط است.
-
استدلال انتزاعی (AR)
استدلال انتزاعی به توانایی فرد برای تفکر منطقی و تحلیلی اشاره دارد. این آزمون فرعی غیرکلامی است و ارزیابی میکند که دانشآموزان چقدر میتوانند استدلال کنند و اشکال هندسی یا طرحها را ازنظر منطقی به هم ربط دهند. در این آزمون فرعی، مجموعهای از شکلها در یک توالی مشخص ارائه میشود و دانشآموزان باید شکل بعدی این مجموعه را استنباط کنند.
استدلال انتزاعی برای دورهها و مشاغل/حرفههای مرتبط با ریاضیات، برنامهنویسی کامپیوتر، معماری، حقوق، پزشکی، اقتصاد، مکانیک، علوم پزشکی قانونی و غیره مهم است.
-
استدلال کلامی (VR)
استدلال کلامی، توانایی درک و استدلال با استفاده از مفاهیم بیانشده در کلمات است. توانایی دانشآموز برای تفکر سازنده با کلمات را ارزیابی میکند. در این آزمون فرعی، استدلال کلامی با توانایی درک مفاهیم و روابطی که زیربنای یک جفت کلمه هستند و سپس یافتن کلمه گمشده در یک جفت دیگر با مفاهیم و روابط مشابه ارزیابی میشود.
مشخص شده است که استدلال کلامی برای دورهها و مشاغلی مانند روانشناسی، گفتار درمانگر، حراج، تبلیغات، زبانشناسی، تجارت، حقوق، آموزش، روابط عمومی، بازاریابی، روزنامهنگاری و غیره مرتبط است.
-
استدلال مکانیکی (MR)
استدلال مکانیکی به توانایی فرد در درک و بهکارگیری مفاهیم و اصول مکانیکی برای حل مسائل اشاره دارد. در این آزمون فرعی، استدلال مکانیکی با مواردی که حوزههای شتاب، فشار، تبدیل انرژی، کار و قدرت، اهرمها، قرقرهها، پیچها، فنرها، ابزار و غیره را پوشش میدهند، ارزیابی میشود.
توانایی استدلال مکانیکی برای موفقیت در دورهها و مشاغل / حرفههای مربوط به مهندسی ماشینآلات / برق / عمران / خودرو، نجاری، تکنسین برق، اپراتور ماشین، فیزیک، شیمی و غیره مهم است.
-
استعداد عددی (NA)
استعداد عددی به درک روابط عددی و به کار بردن آن در مسائل/موضوعات اشاره دارد. این استعداد به توانایی دانشآموز برای انجام سریع و دقیق عملیات ریاضی مربوط میشود. این آزمون فرعی ارزیابی میکند که دانشآموز تا چه اندازه میتواند مسائل مربوط به چهار عملیات حسابی اولیه مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را حل کند. درعینحال، حوزههایی مانند نسبت، درصد، مجذور و ریشه دوم، ریشه مکعب، دنباله اعداد، تجزیه به عاملها، معادله خطی، کار و سرعت و غیره را نیز پوشش میدهد.
استعداد عددی برای موفقیت در دورهها و مشاغل مرتبط با انواع مهندسی، معماری، اقیانوسشناسی، زمینشناسی، هواشناسی، علوم زیستی، علوم بهداشتی و البته آمار و علوم طبیعی مرتبط است.
-
استعداد فضایی (SA)
استعداد فضایی با ظرفیت دستکاری ذهنی مواد واقعی از طریق تخیل مرتبط است. دانشآموز در این آزمون توانایی باید بهسرعت قضاوت کند که یکشی وقتی به روشی خاص ایجاد میشود چگونه به نظر خواهد رسید. در این آزمون فرعی، استعداد فضایی از طریق سؤالاتی ارزیابی میشود که در آنها نیاز به تعیین سریع این است که وقتی شکل از آینه دیده میشود چگونه به نظر میرسد و وقتی یکشکل به روشی خاص تا میشود، چگونه دیده خواهد شد.
استعداد فضایی در تمام دورهها و مشاغل/حرفههایی که فرد را ملزم به تجسم اشیاء در سهبعدی میکند، موردنیاز است، مانند صنعت تولید، نقشهکشی، طراحی (مد، داخلی، اسباببازی و بازی، جواهرات، برنامهریزی شهری، طراحی منظر، و غیره)، معماری، نجوم، شیمی، هنرهای تجسمی، انیمیشن، هنر چندرسانهای و غیره.
-
استعداد ادراکی (PA)
استعداد ادراکی به توانایی فرد در مقایسه سریع، دقیق و معنادار اطلاعات دیداری، مانند حروف، اعداد، اشیا، تصاویر یا الگوها اشاره دارد. در این آزمون فرعی، استعداد ادراکی ارزیابی میکند که چگونه دانشآموزان بهسرعت گروههای زوجی از حروف یا اعداد را باهم مقایسه میکنند و شباهت یا تفاوتها را تشخیص میدهند.
این آزمون فرعی به دانشآموزان کمک میکند تا استانداردهای کلاسی و روزمره نظم، سرعت و دقت را در کار خود رعایت کنند. استعداد ادراکی برای مشاغل/حرفههای مربوط به عابر بانک، حسابداران، برنامهنویس کامپیوتر، کارآگاهان پلیس، ورود دادهها، کار مونتاژ، نگهداری سوابق، بایگانی و غیره مرتبط است.
سؤالات SATB-9
- استعداد زبانی (LA): زیر آزمون استعداد زبانی با هدف سنجش توانایی دانشآموز در انتخاب مترادف صحیح، تشخیص اشتباهات املایی و یافتن معنای درست ضربالمثلها میباشد. انواع سؤالات مورداستفاده در مترادفها از کاربرد رایج آنها در واژگان روزمره انتخاب شدند.
- استدلال انتزاعی (AR): خرده آزمون استدلال انتزاعی با هدف بررسی توانایی استدلال دانشآموز از طریق اقدامات غیرکلامی انجام میشود. سؤالات در مجموعهای از الگوهای انتزاعی ارائهشده در هر مسئله ارائهشده است که مستلزم درک و یافتن اصول اساسی/عملیاتی در الگو/نمودار در حال تغییر بهصورت منطقی است. الگوها/شکلها/نمودارهایی که انتخاب شدهاند واضح و بزرگ هستند تا از خطاهای دقت بینایی و تمایز بینایی اجتناب شود. پیچیدگی سؤالات یا سطح دشواری از طریق افزایش دشواری مفهومی به دست میآید.
- استدلال کلامی (VR): خرده آزمون استدلال کلامی با هدف ارزیابی توانایی دانشآموز در یافتن رابطه بین جفت کلمه برای تعمیم و تفکر منطقی و سازنده بهجای تشخیص ساده سیالی کلمه یا واژگان انجام میشود. در این آزمون مواردی در قالب قیاس تهیه شد که برای سنجش توانایی استدلال مناسب تلقی میشدند. در قسمت اول، از قیاس ساده یککلمهای برای افزایش پیچیدگی استفاده شد، در قسمت دوم از قیاس دو پایانی در جایی که عبارت اول و آخر وجود نداشت استفاده شد. دانشآموز باید از میان جفتهای کلمات، جفتی را انتخاب کند که به بهترین وجه برای قیاس مناسب است یا آن را تکمیل میکند. استفاده از این نوع سؤالات در تطبیقپذیری، اندازۀ خوبی از استدلال را به دست میدهد که پیچیده است و برای یافتن پاسخ صحیح به هر سؤال نیاز به تفکر واقعی دارد. واژههای بهکاررفته در این آیتمها از ادبیات، علوم اجتماعی و علوم انتخاب شدهاند تا این سؤال، دانشِ دانشآموز و توانایی او در انتزاع و تعمیم روابطی را که از طریق دانش برای او شناخته میشود، اندازهگیری کند.
- استدلال مکانیکی (MR): خرده آزمون استدلال مکانیکی با هدف سنجش توانایی دانشآموز در درک اصول اولیه علوم فیزیکی و مفاهیم مکانیکی انجام میشود. سؤالات آزمون شامل یک شکل تصویری با یک سؤال ساده است.
- استعداد عددی (NA): سؤالات خرده آزمون استعداد عددی برای بررسی درک رابطه عددی و مفاهیم عددی طراحی شده است. سؤالات بهگونهای قاببندی شدند که آزمون محاسبات ریاضی را اندازهگیری کند. این کار برای جلوگیری از استفاده از عنصر زبان در درک استدلال حسابی انجام شد.
- استعداد فضایی (SA): سؤالات خرده آزمون استعداد فضایی برای سنجش توانایی دانشآموز در تجسم و تصور اینکه یک شی در صورت چرخش و تا زدن به روشهای مختلف چگونه ظاهر میشود و برای تجسم یک شی ساختهشده از روی یک الگوی تصویر، طراحی شدهاند. سؤالات ابداعشده نیاز به دستکاری ذهنی اشیا در فضاهای سهبعدی دارند. الگوها و ترسیمها بزرگ و واضح انتخابشدهاند تا از خطاهای تمییز دیداری یا ادراک اجتناب شود. درک نقشهها و الگوها بدون هیچگونه ابهامی آسان است. دانشآموز باید تنها با قضاوت در مورد چگونگی ظاهر اشیاء در صورت چرخاندن /تاخوردن انتخاب کند. در طول توسعه سؤالات، اطمینان حاصل شد که تفاوتهای کوچک در اندازه، پاسخها را تحت تأثیر قرار نمیدهد. پاسخ دانشآموزان در صورتی صحیح خواهد بود که او توانایی تصور شیء ساختهشده/چرخش/تاشده را داشته باشد.
- استعداد ادراکی (PA): سؤالات آزمون استعداد ادراکی برای اندازهگیری سرعت و دقت پاسخ در یک تکلیف ادراکی ساده در نظر گرفته شده است. سؤالات با حروف / اعداد / حروف-اعداد ساده ترکیب شدهاند که ازلحاظ ارقام (8) در طول آزمون یکسان هستند. دانشآموز باید دقیقاً همان حروف / اعداد / ترکیبات را از چهار گزینه ارائهشده انتخاب کند. توانایی فکری اصلاً موردنیاز نیست، زیرا هدف آزمونها اندازهگیری سرعت و دقت ادراک و پاسخ است.
مجموعه آزمونهای استعداد چندبعدی (MAB-II)
داگلاس ان. جکسون / ترجمه و انطباق: دکتر اکبر رضایی
اجرا بهصورت حضوری در کلینیک روانشناسی جوانه رشد تبریز
مدتزمان لازم برای اجرای آزمون: 90 دقیقه
مجموعه آزمونهای استعداد چندبعدی (MAB-II) یکی از شش آزمون برتر دنیا برای سنجش استعداد و هوش افراد است و 10 حوزۀ مجزا از هوش را اندازهگیری میکند. نمرات این آزمون در دو طبقۀ وسیع گروهبندی میشوند: کلامی و عملی. این آزمون مبتنی بر شواهد را میتوان برای ارزیابی تواناییهای ذهنی دانش آموزان و دانشجویان بهصورت گروهی برای اهداف مختلف و در موقعیتهای آموزشی، بالینی، تجاری، نظامی، پژوهشی و بافتهای انتخاب افراد برای مشاغل و مسئولیتهای خطیر به کار برد، ازجمله برای:
- سنجش جامع توانایی شناختی یا هوش کلی (IQ)
- سنجش تواناییها و استعدادهای ذهنی افراد برای اهداف هدایت و راهنمایی تحصیلی و شغلی
- پژوهش در مورد هوش و ارتباط آن با سایر سازههای روانشناختی؛ عملکرد شغلی و یادگیری؛ سنجش و پژوهشهای عصب روانشناختی
دفترچۀ آزمون و مقیاسهای MAB-II
دفترچۀ آزمون از دو مقیاس جداگانه کلامی و عملی تشکیل شده است که هر یک از آنها دارای پنج خرده آزمون است. در هر خرده آزمون بین 20 تا 50 ماده قرار دارد. سؤالات همۀ خرده آزمونها بر اساس سطح دشواری مرتب شدهاند و همۀ سؤالات بسته پاسخ و از نوع 5 گزینهایاند. در این خرده آزمونها برای حدس زدن نمره کم نمیشود و از آزمودنیها خواسته میشود تا به همۀ سؤالات در زمان محدود 7 دقیقه پاسخ دهند. در ابتدای هر یک از این خرده آزمونها، دستورالعملهایی با مثالهای عملی وجود دارد که آزمودنی را در زمینۀ نحوۀ پاسخدهی درست راهنمایی میکنند.
خرده آزمونهای مقیاس کلامی MAB-II
- اطلاعات عمومی: این خرده آزمون از 40 ماده تشکیل شده است که دامنۀ وسیعی از دانش واقعیتی افراد، دانش مکانها و دیگر اطلاعات عمومی را اندازهگیری میکند.
- درک و فهم: مادههای این خرده آزمون دانش کلی شکلگیری مفاهیم و قضاوتهای اجتماعی را سنجش میکند. این خرده آزمون 28 مادۀ پنج گزینهای دارد.
- محاسبه: 26 مادۀ این خرده آزمون شامل مجموعهای از مسائل، محاسبات ریاضی و سطوح متفاوت استدلال است.
- شباهتها: 34 ماده در این خرده آزمون درک کلامی آزمودنیها و توانایی برای فهم رابطۀ بین دو چیز یا مفهوم را موردسنجش قرار میدهد.
- واژگان: این خرده آزمون از 46 کلمه تشکیل شده است که برای هرکدام از آنها لازم است آزمودنیها معنای درست کلمات را انتخاب کنند
خرده آزمونهای مقیاس عملی MAB-II
- نماد ارقام: در این خرده آزمون 9 نماد کلیدی در اختیار آزمودنیها قرار داده میشود و آزمودنیها باید ترتیبهای مختلف نمادها را جور کنند. 35 ماده در این خرده آزمون وجود دارد. مادههای ابتدای آزمون آسانترند و نمادهای کمتری برای جور کردن دارند (برای مثال سه نماد) درحالیکه مادههای آخری سختتر هستند و نمادهای بیشتری برای جور کردن دارند (برای مثال سؤال 24 هشت نماد دارد که باید جور شود).
- تکمیل تصاویر: 35 ماده این خرده آزمون مستلزم آن است که آزمودنیها بخش افتادۀ تصویر را شناسایی و حرف اول نام بخش افتاده را در بین 5 گزینه مشخص کنند. برای مثال مادۀ 9 تصویر پمپبنزین را نشان میدهد که فردی در حال زدن بنزین به باک خودرو است. در این تصویر بخش افتادۀ تصویر شلنگ است و آزمودنی باید گزینۀ د که پاسخ (ش) را دارد انتخاب کند چون حروف اول شلنگ است.
- تجسم دیداری: این خرده آزمون بهجای خرده آزمون طراحی مکعبهای وکسلر قرار داده شده است. در این خرده آزمون لازم است آزمودنیها اشکال را بهصورت ذهنی چرخش و گزینۀ درست را انتخاب کنند. این خرده آزمون 50 ماده دارد و مادههای آخری پیچیدهتر و مشکلترند.
- تنظیم تصاویر: این خرده آزمون از 21 ماده تشکیل شده است که در آن لازم است تصاویر بازآرایی شوند بهطوریکه باهم یک داستان منسجمی را بیان کنند. تعداد تصاویر در هر ماده از 3 تا 6 متغیر است. اکثریت مادههای آسانتر 4 تصویر و مادههای دشوارتر 5 و 6 تصویر دارند.
- الحاق قطعات: در این خرده آزمون آزمودنیها بخشهای اشیاء را در ترتیب غلط دریافت میکنند و از آنها خواسته میشود تا بخشهای این اشیاء را در ترتیب درست مجسم کنند و گزینهای که ترتیب درست بخشها را نشان میدهد انتخاب کنند. این خرده آزمون از 20 ماده تشکیل شده است.
شرایط اجرا و نمرهگذاری
محدودیت زمانی برای هر خرده آزمون هفت دقیقه است. هر ترکیبی از خرده آزمونها را میتوان بهراحتی در یک جلسه اجرا کرد. در MAB-II از شکل پاسخ پنج گزینهای برای تمامی خرده آزمونها استفاده شده است. لازم است آزمودنیها پاسخ درست را از بین ۵ گزینه انتخاب کرده و پاسخهایشان را در پاسخنامه مشخص کنند. دستورالعملهای هرکدام از خرده آزمونها را میتوان در ۲ تا ۳ دقیقه برای آزمودنیها توضیح داد.
زمان لازم برای اجرای کامل آزمون ۹۰ دقیقه است؛ ازاینرو، اگر آزمون بهصورت انفرادی اجرا شود هیچ زمان ذخیرهشدهای وجود نخواهد داشت، بااینحال در اجرای گروهی زمان قابلملاحظهای ذخیره خواهد شد. نمرهگذاری MAB-II خیلی سرراست است و معمولاً از شابلون یا کلید برای نمرهگذاری دستی استفاده میشود که برای این کار تقریباً 10 دقیقه زمان لازم است. شیوۀ نمرهگذاری عینی MAB-II مشکل ذهنیت در نمرهگذاری را حل میکند.
پایایی مجموعه آزمونهای استعداد چندبعدی (MAB-II)
جکسون (2003) پایایی نمرات هرکدام از خرده آزمونها را در کتابچۀ راهنمای آزمون برای نمونۀ 230 نفری از مردان و 285 نفری از دختران نوجوان در دامنهای از 0/72 تا 0/98 و پایایی نمرههای مقیاسهای کلامی، عملی و کل مقیاس در دامنهای از 0/94 تا 0/98 گزارش کرده است. وی همچنین پایایی باز آزمایی برای خرده آزمونهای کلامی را در دامنهای از 0/83 تا 0/97، برای خرده آزمونهای عملی از 0/87 تا 0/94 و برای مقیاسهای کلامی، عملی و مقیاس کامل به ترتیب 0/95، 0/96 و 0/97 ذکر کرده است. کارلس (2000) نیز ضرایب آلفای کرانباخ 0/81، 0/82 و 0/75 را به ترتیب برای کل مقیاس، مقیاس کلامی و مقیاس عملی گزارش کرده است.
گزارش نتایج MAB-II
سه گزارش مختلف برای نتایج MAB-II بسته به نیاز آزمودنیها وجود دارد: گزارش اصلی و گزارش مبسوط و گزارش بالینی. در هر سه گزارش، نمرات خام، نمرات استانداردشده، مقیاسهای مربوط به سن و نمرات IQ برای مجموعه آزمونهای مقیاس کلامی، عملی و همچنین مقیاس کامل ارائه میشود. توضیحات اضافی با گزارش مبسوط ارائه میشود. گزارش بالینی حاوی اطلاعات تفسیری اضافی و همچنین نمودار الگوهای خرده آزمونها و تفاوتهای مقیاسهای کلامی/عملی است.
آزمون های استعداد برای دانش آموزان
استعدادیابی: ترجمه دکتر اکبر رضایی، 1400
فهرست مطالب
- آزمونهای هوش
- آزمونهای استعداد در مقابل آزمونهای پیشرفت
- استعدادیابی دانش آموزان ابتدایی
- استعدادیابی دانش آموزان دوره اول متوسطه (مقطع راهنمایی)
- استعدادیابی دانش آموزان دوره دوم متوسطه (مقطع دبیرستان)
از اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیستم به بعد، از آزمونهای استعداد برای سنجش تواناییها، مهارتهای حرکتی، استدلال و حتی توانایی هنری استفاده میشود. افراد به دلایل مختلف از آزمونهای استعداد استفاده میکنند. کودکان بزرگتر ممکن است از آزمونهای استعدادیابی برای کمک به انتخاب رشته تحصیلی و شغلی خودشان استفاده کنند. با رشد کودکان، آزمونهای استعدادیابی آنها نیز تغییر مییابند.
آزمونهای هوش
برخی از معروفترین آزمونهای استعداد، ابزارهایی هستند که عمدتاً بهعنوان آزمونهای هوش شناخته میشوند. علیرغم تعداد زیادی از آزمونهای IQ که بهصورت آنلاین یافت میشوند، فقط روانشناسان تربیتی و متخصصان روانسنجی دارای مجوز از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور باید آزمون هوشی را برای ارزیابی ظرفیت یادگیری کودکان شما اجرا کنند. متداولترین آزمونهای IQ عبارتاند از: آزمون هوشی استنفورد- بینه و مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان (WISC). والدین و مدارس بر اساس نتایج این آزمونها تصمیم میگیرند که کدامیک از کودکان از برنامههای آموزشی ویژه بهرهمند شوند.
آزمونهای IQ از یادگیریهای قبلی، حل مسئله، حافظه و استدلال برای تعیین ظرفیت یادگیری کودکان استفاده میکنند. آزمونهای هوش، برخلاف برخی دیگر از آزمونهای استعداد، بهطورکلی توانایی هنری یا موسیقی یا خلاقیت را اندازهگیری نمیکنند.
این آزمونها همچنین به دلیل سوگیری فرهنگی موردانتقاد قرار گرفتهاند. برخی (نه همه) کودکان با پیشینه اقتصادی اجتماعی پایین و کودکان اقلیتهای نژادی در آزمونهای IQ نسبت به همتایان مرفه سفیدپوست خود، صرفنظر از هوش، نمره کمتری دریافت میکنند.
آزمونهای استعداد در مقابل آزمونهای پیشرفت
والدین نباید آزمونهای پیشرفت را با آزمونهای استعداد یکی بدانند. آزمونهای پیشرفت، آموختههای دانش آموزان را در طول سال تحصیلی اندازهگیری میکنند. آزمونهای استعداد برای اندازهگیری توانایی بالقوه یادگیری استفاده میشوند.
آزمونهای استعداد همچنین ممکن است بهگونهای طراحی شوند که دانش آموزان در مورد انواع مشاغلی که برای آنها مناسباند. یا بیشترین رضایت را پیدا میکنند، ایدههایی داشته باشند. آزمونهای استعداد، برخلاف آزمونهای پیشرفت، حیطههای موضوعی را در مدرسه اندازهگیری نمیکنند.
استعدادیابی دانش آموزان ابتدایی
برای دانش آموزان ابتدایی، اغلب از آزمونهای استعداد برای سنجش میزان شایستگی دانش آموزان برای برنامههای خاص مانند کلاسهای تیزهوشان یا آموزش ویژه استفاده میشود.
برای دانش آموزان دبستانی ممکن است از آزمون استعداد زبان مدرن (MLAT)، آزمون ریاضی استنفورد برای کودکان تیزهوش (EPGY) آزمون استعداد ریاضی (SEMAT) بهتناسب نیاز افراد یا مدارس استفاده کرد
استعدادیابی دانش آموزان دوره اول متوسطه (مقطع راهنمایی)
از دانش آموزان دوره اول متوسطه (یا مقطع راهنمایی) ممکن است برای سنجش صلاحیت لازم برای ورود به برنامههای مدارس تیزهوشان یا نمونه دولتی، همانند کودکان دبستانی، آزمونهای استعداد به عمل آید. علاوه بر این، دانش آموزان دوره اول متوسطه نیز ممکن است آزمونهایی را در زمینه استعدادهای شغلی خود تکمیل کنند.
یکی از این موارد، آزمون تشخیص استعداد (DAT) است. این آزمون دانش آموزان را بر اساس استدلال کلامی، توانایی عددی، سرعت و دقت اداری، استدلال انتزاعی، استدلال مکانیکی، روابط فضایی، املا و استفاده از زبان مورد آزمون قرار میدهد. آزمونهای OASIS، برای زمینهیابی استعداد و علاقه شغلی و مجموعه آزمونهای نیمرخ استعداد (APTS-II و APTS-III) از دیگر آزمونهای رایج برای دانش آموزان پایههای هشتم و نهم در زمینه انتخاب رشته تحصیلی و شغلی است.
استعدادیابی دانش آموزان دوره دوم متوسطه (مقطع دبیرستان)
علاوه بر آزمون OASIS، دانش آموزان دبیرستانی ممکن است برای تعیین استعداد تحصیلی و همچنین یافتن مسیرهای شغلی احتمالی برای ادامه تحصیل در دانشگاه، از آزمونهای دیگر استعداد نیز استفاده کنند.
دانشآموزانی که علاقهمند به خدمت در ارتش و نیروهای مسلح هستند، میتوانند از مجموعه آزمونهای استعداد حرفهای نیروهای مسلح (ASVAB) استفاده کنند. سایر آزمونهای استعداد حرفهای شامل مجموعه آزمونهای استعداد چندبعدی (MAB-II)، آزمون درک مکانیکی بنت (BMCT) و آزمون تشخیص استعداد (DAT) برای پایههای 7 تا 12 و همچنین بزرگسالان است.