اصطلاح فراشناخت (metacognition) به معنای دانش در مورد یادگیری خود شخص یا در مورد چگونگی یادگیری است. مهارت‌های تفکر و مهارت‌های مطالعه نمونه‌هایی از مهارت‌های فراشناختی (metacognitive skills) هستند. می‌توان به یادگیرندگان، راهبرد‌هایی برای ارزیابی درک خود، پی بردن به مدت‌زمان لازم برای مطالعه و انتخاب یک برنامه مؤثر برای پرداختن به مطالعه یا حل مسائل، آموزش داد. به‌عنوان‌مثال، هنگام مطالعه ‌این مقاله، قطعاً با پاراگرافی روبرو خواهید شد که با یک بار خواندن آن را درک نمی‌کنید. اون وقت چه ‌کار می‌کنید؟ شاید پاراگراف را مجدداً به صورت آهسته بخوانید. شاید به دنبال سرنخ‌های دیگری مانند تصاویر، نمودارها یا اصطلاحات واژه‌نامه باشید تا در درک مطلب به شما کمک کنند. شاید به عقب برگردید و ببینید آیا مشکل شما به دلیل عدم درک مطالب قبلی بوده است یا نه. همه این‌ها، نمونه‌هایی از مهارت‌های فراشناختی هستند؛ شما یاد گرفته‌اید که چگونه مطالبی را که نفهمیده‌اید تشخیص دهید و چگونه خود را اصلاح کنید. راهبرد فراشناختی دیگر، توانایی پیش‌بینی آنچه احتمال وقوع دارد یا گفتن آنچه منطقی است و … است. به‌عنوان‌مثال، هنگامی‌که برای اولین بار کلمه الگوبرداری را در یک کتاب روانشناسی یادگیری یا روانشناسی تربیتی می خوانید، بلافاصله حدس می زنید که این واژه به الگوی ساخت کشتی یا هواپیما اشاره ندارد، زیرا می‌دانید که این معنی متناسب با بافت این متن نیست.

• فراشناخت: دانش در مورد یادگیری خود فرد یا نحوه یادگیری «فکر کردن در مورد تفکر».

• مهارت‌های فراشناختی: روش‌هایی برای یادگیری، مطالعه یا حل مسائل.

اگرچه بیشتر دانش‌آموزان به‌تدریج مهارت‌های فراشناختی مناسب را کسب می‌کنند، اما بعضی از آن‌ها این مهارت‌ها را در خود پرورش نمی‌دهند. آموزش راهبردهای فراشناختی به دانش‌آموزان می‌تواند به پیشرفت چشمگیری در پیشرفت آن‌ها منجر شود. دانش‌آموزان می‌توانند یاد بگیرند در مورد فرایندهای تفکر خودشان فکر کنند و راهبرد‌های یادگیری خاصی را برای فکر کردن با خودشان در انجام تکالیف دشوار به‌کارگیرند. راهبرد‌های پرسش از خود (Self-questioning strategies) خیلی مؤثر هستند. در پرسش از خود، دانش‌آموزان به دنبال عناصر مشترک در نوع خاصی از تکلیف می‌گردند و سؤالاتی در مورد این عناصر از خودشان می‌پرسند. معلمان با سؤالات خاص شروع می‌کنند و سپس به دانش‌آموزان اجازه می‌دهند این عناصر مهم را خودشان به‌تنهایی پیدا کنند. اگر به دانش‌آموزان یاد داده شود هنگام خواندن کتاب از خودشان سؤال‌های چه کسی، چه چیزی، کجا و چگونه بپرسند در آن صورت آن‌ها بهتر درک می‌کنند.

• راهبردهای پرسش از خود: راهبرد‌های یادگیری که دانش‌آموزان را وادار می‌کند هنگام خواندن مطالب از خود سؤال‌های چه کسی، چه چیزی، در کجا و چگونه بپرسند.

منبع: اسلاوین

دکتر اکبر رضایی – 1400

استعدادیابی. خواه دانشجو باشید یا متخصص، حتماً در مقاطعی از زندگی خود از آزمون‌های استعداد استفاده کرده‌اید؛ اما آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که اهمیت آزمون‌های استعداد در چیست؟ آزمون‌های استعداد معمولاً برای درک و تأیید توانایی‌های یادگیرندگان طراحی می‌شوند. علاوه بر این، به شناسایی نقاط قوی و ضعف توانایی‌های کودکان نیز کمک می‌کنند. به‌این‌ترتیب، افراد به این بینش دست می‌یابند که بر اساس نقاط قوت و ضعف خود کدام شغل را انتخاب کنند.

اجازه دهید اهمیت و مزایای آزمون‌های استعدادیابی را بیشتر بررسی کنیم.

انتخاب شغل

بسیاری از اوقات، دانش آموزان هنگام انتخاب رشته تحصیلی و شغل فقط بر اساس علایق خود، دچار اشتباه می‌شوند. در اینجا، توجه به این نکته ضروری است که علاقه و استعداد دو چیز متفاوتی هستند. داشتن علاقه به شغلی خاص به این معنا نیست که فرد این پتانسیل یا توان بالقوه را دارد که در آن زمینه عملکرد خوبی داشته باشد. نتایج آزمون‌های استعداد، توانایی‌های یادگیرندگان در اینکه در چه زمینه‌هایی مهارت دارند و بر این اساس چه رشته تحصیلی و شغلی را باید انتخاب کنند نشان می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، فرض کنید از دانش‌آموزی آزمون استعداد گرفته می‌شود و نتایج آن آزمون نشان می‌دهد که مهارت‌ کلامی او بهتر از مهارت‌ عددی اوست. در چنین حالتی، او می‌تواند از انتخاب رشته تحصیلی و شغلی که نیاز به مهارت‌های کلامی دارد به‌جای انتخاب رشته ای که به مهارت‌های عددی نیاز دارد، سود ببرد. ازاین‌رو، آزمون‌های استعداد مانند سنگ محک هستند که در آن کودکان می‌توانند تصمیم بگیرند کدام رشته تحصیلی و شغل می‌تواند حداکثر موفقیت را برای آن‌ها به ارمغان بیاورد.

علاوه بر این، آزمون‌های استعداد برای دانش‌آموزانی که در انتخاب رشته تحصیلی و شغلی خود دچار سردرگمی و استرس هستند سودمندند. به‌جای تکیه بر ایده‌ها و گزینه‌های عمومی، انتخاب رشته تحصیلی و شغل پس از تحلیل مهارت‌ها و علایق آن‌ها مفیدتر است.

شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف

دانستن نقاط قوت و ضعف یکی از مهم‌ترین مراحل یادگیری است. بدون آن، دانش آموزان نمی‌توانند تشخیص دهند که آیا در مسیر درستی پیش می‌روند یا نه. آزمون‌های استعدادیابی یکی از معتبرترین منابع برای کودکان و همچنین والدین آن‌ها برای درک بهتر نقاط قوت و ضعف فرزندانشان است. درنتیجه، این آزمون‌ها، درک بهتری از توانایی‌های فرزندان به آن‌ها می‌دهند. این امر برای رشد حرفه‌ای آن‌ها نیز مفید است و ممکن است استعدادهای نهفته کودکان را برجسته سازد.

افزایش احتمال موفقیت

هنگامی‌که کودکان انتخاب رشته تحصیلی و شغلی مناسب داشته باشند و نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند، چگونه احتمال موفقیت در آینده برای آن‌ها آسان‌تر می‌شود؟ جواب این سوال را به صورت مختصر به این صورت می توان گفت که کودکان می‌توانند مهارت‌های لازم برای یک شغل را از همان ابتدا کسب کنند و می‌توانند با آموزش مناسب این مهارت‌ها را توسعه دهند.

نتیجه‌گیری

در مرکز جوانه رشد تبریز، تیم حرفه ای با مدیریت دکتر اکبر رضایی بر سنجش استعدادهای نهفته کودکان و دانش آموزان و همچنین به توسعه یک برنامه ابتکاری متمرکز هستند تا به کودکان و دانش آموزان در کشف و تقویت استعدادهایشان کمک کنند. مأموریت مرکز جوانه رشد این است که مجموعه ای از مهارت‌های کلیدی تفکر انتقادی مانند استدلال، حل مسئله، ارزشیابی، تحلیل و تصمیم‌گیری را تقویت کنند. برای دستیابی به موفقیت های آتی در زندگی، برنامه‌های مرکز جوانه رشد را دنبال کنید و فرزندان خود را تشویق کنید تا بر اساس چالش‌های روزانه برای استدلال منطقی ثبت‌نام کنند.

آینده را الان اندازه گیری کنید.