سیستم کارکرد اجرایی دلیس-کاپلان در تبریز
سیستم کارکرد اجرایی دلیس-کاپلان
دلیس، دی سی، کاپلان، ای.، و کرامر، جی اچ
سیستم کارکرد اجرایی D-KEFS Delis-Kaplan
سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan (D-KEFS) که توسط دین دلیس، ادیت کاپلان و جوئل رامر توسعه داده شده است، در مدت 10 سال طراحی و در سال 2001 منتشر شد. انواع مختلف تکالیف اجرایی این سیستم آزمون روانسنجی شامل نه آزمون مستقل جداگانه است. به همین دلیل، D-KEFS یک نتیجه ارزیابی ترکیبی از کارکرد آزمودنی در آزمون ارائه نمیدهد و نتایج جداگانهای ارائه میدهد.
هدف D-KEFS چیست؟
D-KEFS اولین مجموعه آزمونهایی است که برای ارزیابی فردی و ارزیابی کارکردهای اجرایی تنظیم شده است. سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan ارزیابی کارکردهای اجرایی مانند بازداری، انعطافپذیری در تفکر، مهارتهای حل مسئله، برنامهریزی، خلاقیت، تفکر انتزاعی، شکلگیری مفهوم و کنترل تکانه را در هر دو جنبه فضایی و کلامی فراهم میکند. این یک ابزار استاندارد ملی برای ارزیابی کارکردهای اجرایی در بزرگسالان و کودکان از سن هشت تا هشتادونه سالگی است. 9 آزمون ارزیابی بهگونهای طراحی شدهاند که در هر دو سناریو، زمانی که بهصورت جداگانه یا با هم در یک گروه اجرا میشوند، نتایج کارآمد و دقیقی ایجاد کنند.
9 آزمون مستقل سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan برای ارزیابی کارکردهای اجرایی در بخشهای زیر مناسب است:
- آزمون ردیابی – Trail Making Test – توانایی تفکر انعطافپذیر در مورد تکالیف توالی حرکتی دیداری را میسنجد کهمتشکل از 5 آزمون: اسکن دیداری، ترتیب حروف، ترتیب اعداد، سرعت حرکتی و جابجایی بین عدد و حرف. نقایص اسکن دیداری و توالی ذهنی را از نقص در کنترل و انعطافپذیری شناختی متمایز میکند.
- آزمون سیالی کلامی – این آزمون سیالی در حروف، دستهبندی و جابجایی بین دستهها را اندازهگیری میکند.
- آزمون سیالی طرح – این آزمون رفتار حل مسئله، خلاقیت، سیالی فرد در تولید الگوها را ارزیابی میکند، درحالیکه به قوانین کار بدون تکرار طرحها پایبند است.
- آزمون تداخل رنگ کلمه – این آزمون توانایی بالقوه ارائه یک پاسخ کلامی محکم و طبیعی را مشخص میکند.
- آزمون ضربالمثل – این آزمون توانایی فرد را برای درگیری کلامی با ایدههای تازه ارزیابی میکند
- آزمون بافت کلمه – این آزمون توانایی فرد را در استدلال، تفکر انعطافپذیر و استفاده از اطلاعات ارزیابی میکند.
- آزمون دستهبندی – این آزمون تفکر انعطافپذیر را در تکالیف مفهومی، مهارتهای حل مسئله و مهارتهای مفهومسازی کلامی و غیرکلامی را اندازهگیری میکند.
- آزمون برج – تکانش گری و استدلال و برنامهریزی را در حالت فضایی مشخص میکند.
- آزمون بیستسؤالی – مهارت ساختن چکیده، دستهبندی و پاسخ به سؤالات خیر/بله را ارزیابی میکند.
D-KEFS نهتنها برای استفاده در کلینیکها، بلکه در مدارس توسط روانشناسان طراحی شده است. به تشخیص تأثیر نقایص شناختی بر کارکرد یک فرد کمک میکند. بنابراین، کارکرد در D-KEFS میتواند بهعنوان پایهای برای ایجاد استراتژیهای مقابلهای یا ماژولهای توانبخشی استفاده شود. مدارس میتوانند از آن بهعنوان ابزاری برای سنجش هوش و سایر مهارتها استفاده کنند. مزایای مختلف و بررسی جامع همه حوزهها اهمیت D-KEFS را نهتنها بهعنوان یک ابزار بالینی بلکه در زمینه کارکردهای لوب فرونتال بهعنوان یک ابزار تحقیقاتی تأیید میکند.
سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan (D-KEFS) اولین مجموعه آزمون استاندارد ملی برای ارزیابی کارکردهای شناختی سطح بالاتر در کودکان و بزرگسالان است. با 9 آزمون مستقل، اجزای کلیدی کارکردهای اجرایی را بهطور جامع ارزیابی کنید که اعتقاد بر این است که عمدتاً توسط لوب فرونتال انجام میشود. قالب بازی مانند آن برای آزمودنیها جذاب است و کارکرد مطلوب را بدون ارائه بازخورد «درست/نادرست» تشویق میکند که میتواند در برخی از کودکان و بزرگسالان ناامیدی ایجاد کند. D-KEFS را میتوان برای ارزیابی یکپارچگی سیستم فرونتال مغز، تعیین اینکه چگونه نقص در تفکر خلاقانه و انتزاعی ممکن است بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد، و برنامهریزی استراتژیهای مقابله و برنامههای توانبخشی متناسب با مشخصات هر درمانجو از نقاط قوت کارکرد اجرایی استفاده کرد.
سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan (D-KEFS) یک آزمون عصب روانشناختی است که برای اندازهگیری انواع کارکردهای اجرایی کلامی و غیرکلامی برای کودکان و بزرگسالان (سنین ۸ تا ۸۹ سال) استفاده میشود. این ارزیابی در طول یک دهه توسط دین دلیس ، ادیت کاپلان و جوئل کرامر توسعه یافت و در سال 2001 منتشر شد. D-KEFS شامل 9 آزمون است که بهصورت مستقل طراحی شدهاند؛ بنابراین، هیچ معیار کل یا نمرات ترکیبی برای کارکرد امتحان شونده وجود ندارد. اکثریت قریب بهاتفاق این آزمایشها اقدامات اصلاحشده و از قبل موجود هستند مثلاً آزمون ردیابی؛ بااینحال، برخی از این مقیاسها شاخصهای جدیدی از کارکردهای اجرایی هستند (بهعنوانمثال، آزمون بافت کلمه).
این مقیاس از زیر آزمونهای زیر تشکیل شده است:
- آزمون ردیابی- Trail Making انعطافپذیری تفکر در یک کار توالی حرکتی دیداری را اندازهگیری میکند.
- آزمون سیالی کلامی ، روانی حروف، روان بودن دسته و تغییر دسته را اندازهگیری میکند.
- آزمون روانی طرح ، شروع رفتار حل مسئله، تسلط در ایجاد الگوهای بصری، خلاقیت در ترسیم طرحهای جدید، پردازش همزمان در ترسیم طرحها با رعایت قوانین و محدودیتهای تکلیف، و جلوگیری از پاسخهای ترسیمشده قبلی را اندازهگیری میکند.
- آزمون تداخل رنگ-کلمه، توانایی مهار پاسخ کلامی غالب و خودکار را اندازهگیری میکند.
- آزمون دستهبندی، مهارتهای شکلگیری مفهوم، مهارتهای حل مسئله خاص (کلامی/غیرکلامی) و توانایی توضیح مرتبسازی مفاهیم را بهصورت انتزاعی اندازهگیری میکند .
- آزمون بیستسؤالی، توانایی دستهبندی، فرمولبندی چکیده، سؤالات بله/خیر و ترکیب بازخورد آزمونگر برای فرموله کردن سؤالات بله/خیر کارآمدتر را اندازهگیری میکند .
- آزمون بافت کلمه، حالت کلامی، استدلال قیاسی، ادغام چند بیت از اطلاعات، آزمون فرضیهها و انعطافپذیری تفکر را اندازهگیری میکند.
- آزمون برج، برنامهریزی فضایی، یادگیری قوانین، مهار پاسخ تکانشی و مداوم و توانایی ایجاد و حفظ مجموعه آموزشی را اندازهگیری میکند.
- آزمون ضربالمثل، توانایی فرد در ایجاد انتزاعات کلامی بدیع را میسنجد.
این 9 آزمون فرعی 16 امتیاز موفقیت اصلی و صدها امتیاز خطا، کنتراست، دقت و فاصله زمانی اختیاری ایجاد میکنند.
D-KEFS برای استفاده در محیطهای بالینی برای جمعیتهای مختلف طراحی شده است. بهطور خاص، آسیب خفیف مغز را در لوبهای فرونتال ارزیابی میکند. D-KEFS همچنین به تعیین اینکه چگونه نقص در تفکر سطح بالاتر ممکن است بر کارکرد یک فرد تأثیر بگذارد کمک میکند. بهنوبه خود، کارکرد فرد میتواند برای توسعه راهبردهای مقابلهای و برنامههای توانبخشی متناسب با مشخصات فردی از نقاط قوت و ضعف در کارکردهای اجرایی استفاده شود. D-KEFS برای استفاده در محیطهای مدرسه توسط روانشناسان مدرسه طراحی شده است، بهویژه میتواند بهعنوان یک ابزار مهم که مکمل آزمونهای سنتی هوش و سایر مهارتهای اساسی پیشرفت است استفاده شود. این ارزیابی برای تعدادی از جمعیتهای بالینی مختلف ازجمله افرادی که دارای ضایعات لوب فرونتال هستند ، اختلال بیش فعالی کمبود توجه ، ناتوانیهای یادگیری خاص استفاده شده است.
تعریف متعدد از کارکردهای اجرایی
از بین تمام ساختارهای عصبی شناختی، این یکی احتمالاً پیچیدهترین است. آیا بهعنوان بخشی از توالی کلاس ارزیابی تدریس میشود؟ این پیچیدگی نهتنها در کارکردهای نظارتی کلی آن، بلکه در نحوه تعامل کارکردهای اجرایی با تقریباً هر کارکرد عصبی شناختی دیگری نیز به وجود میآید. فرآیندهای اجرایی برای یکپارچگی بسیاری از کارکردهای یادگیری و رفتاری اجتماعی حیاتی تلقی شدهاند و احتمالاً نشاندهنده فرآیندهایی است که معمولاً در یک ارزیابی روانی آموزشی معمول ارزیابی نمیشوند. تعاریف متعددی از وظایف اجرایی وجود دارد که برخی از آنها به حدود 50 سال قبل باز میگردد.
کارکردهای اجرایی (لوریا، 1966)
کارکرد اجرایی بهعنوان توانایی حفظ یک مجموعه حل مسئله مناسب برای دستیابی به یک هدف آینده تعریف میشود. این مجموعه میتواند شامل موارد زیر باشد: قصد ممانعت از پاسخ یا به تعویق انداختن آن به زمان مناسبتری. یک برنامه استراتژیک از توالی اقدام و/یا یک نمایش ذهنی از تکلیف، شامل اطلاعات محرک مربوطه کدگذاری شده در حافظه و وضعیت هدف آینده مطلوب.
کارکردهای اجرایی (ولش و پنینگتون، 1988)
کارکرد اجرایی در درجه اول مجموعه نگهداری موردنیاز برای دستیابی به یک هدف آینده است. این مجموعه شامل مهارتهای لازم برنامهریزی، سازماندهی، بازداری از پاسخهای ناسازگار، نظارت بر خود و انعطافپذیری استراتژیهای مشروط به بازخورد است. گلدمن راکیک (1990) مفهوم حافظه فعال را به این تعریف اضافه میکند.
کارکردهای اجرایی (زلازو و مولر، 2002)
کارکرد اجرایی (EF) فرآیندهای کنترلی را توصیف میکند که بر خروجی کلی تأثیر میگذارد. این مجموعه از تواناییها شامل: کنترل نظارتی بر افکار و رفتارها در طول اقدام هدفمند یا عمدی حل مسئله، جابجایی انعطافپذیر بین اقدامات برای برآوردن تقاضاهای تکلیف.
سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan (D-KEFS)
آیا در مورد توانایی فرزندتان در حل مسئله یا برنامهریزی از قبل نگرانی دارید؟ اگر چنین است، ممکن است بخواهید سیستم کارکرد اجرایی Delis-Kaplan (D-KEFS) را برای کمک به ارائه بینش در مورد نگرانیهای خود در نظر بگیرید.
D-KEFS یک آزمون روان عصبشناختی است که کارکردهای شناختی سطح بالاتر و انعطافپذیری شناختی مانند خلاقیت، حل مسئله، استدلال قیاسی و سایر جنبههای توانایی شناختی کودک را ارزیابی میکند. هم برای کودکان مناسب است و هم بزرگسالان. افراد بین 8 تا 89 سال میتوانند در این آزمون شرکت کنند.
D-KEFS دارای 9 آزمون مستقل است که تکمیل آن حدود 90 دقیقه طول میکشد. برای ارزیابی جامع اجزای مهم کارکردهای اجرایی طراحی شده است:
آزمون دستهبندی – حل مسئله، شکلگیری مفهوم کلامی و فضایی، انعطافپذیری شناختی
آزمون ردیابی – انعطافپذیری فکری در یک کار حرکتی بصری
آزمون سیالی کلامی – سنجش سیالی در حوزه کلامی
آزمون سیالی طرح – سنجش سیالی در حوزه فضایی
آزمون تداخل رنگ کلمه – بازداری کلامی و انعطافپذیری شناختی
آزمون برج – برنامهریزی و استدلال، تکانش گری
آزمون 20 سؤالی – آزمون فرضیه، تفکر انتزاعی کلامی و فضایی
آزمون بافت کلمه – استدلال قیاسی
آزمون ضربالمثل – تفکر استعاری و درک تفکر انتزاعی
D-KEFS را میتوان برای شناسایی اینکه چگونه نقص در تفکر انتزاعی و خلاق ممکن است بر زندگی روزمره و کارکرد کودک تأثیر بگذارد استفاده شود. همچنین به درمانگران در توسعه روشهای مقابله و برنامههای توانبخشی کمک میکند که نقاط قوت و کمبودهای کارکرد اجرایی هر کودک را هدف قرار میدهند. علاوه بر این، D-KEFS آزمونهای هوش وکسلر کودکان (WISC-5) و مقیاس هوش استنفورد – بینه (SB-5) برای ارائه اطلاعاتی در مورد تأثیر توانایی فکری و حافظه بر کارکرد D-KEFS مرتبط است.
درحالیکه آزمونهای IQ و پیشرفت پایه برای ارزیابی برخی از زمینههای تواناییهای شناختی ضروری هستند، اما اطلاعاتی در مورد توانایی کودک برای درگیر شدن در تفکر خلاق و انتزاعی که شاید مهمترین توانایی شناختی است، ارائه نمیدهند. D-KEFS به شناسایی نقایص کارکرد اجرایی در کودکان دچار اختلالات یادگیری کمک میکند.