نرم‌افزار ارزیابی توجه و تمرکز و بیش‌فعالی (ADHD) – IVA-2

تشخیص دقیق بیش‌فعالی (ADHD) کودکان و بزرگسالان با انجام آزمون IVA-2

نرم‌افزار ارزیابی پیوسته دیداری – شنیداری (IVA-2) (Integrated Visual and Auditory)، یک آزمون تخصصی است که جهت تشخیص بیش‌فعالی (ADHD) و تعیین شاخص‌های توجه و تمرکز بکار می‌رود. با این آزمون شما می‌توانید یک کودک مبتلا به بیش‌فعالی را از کودک سالم تفکیک کنید. آزمون IVA-2 بر مبنای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5 تدوین شده، از انواع آزمون‌های CPT می‌باشد و برای افراد ۶ سال به بالا و بزرگسالان قابل اجراست.

آزمون IVA-2 انواع اختلال بیش‌فعالی ADHD شامل کمبود توجه، بیش‌فعالی (تکانشگری)، نوع ترکیبی و نوع ناشناخته (NOS) را تشخیص می دهد.

همچنین آزمون IVA به طور دقیق پنج نوع اختلال توجه شامل توجه متمرکز، توجه مداوم، توجه انتخابی، توجه تقسیم شده و جابه‌جایی توجه را در دو سطح دیداری و شنیداری شناسایی می‌کند.

به علاوه از این آزمون برای بررسی مشکلات و اختلالات دیگری مانند اختلالات یادگیری، اختلالات خواب، مشکلاتِ خودکنترلیِ مرتبط با ضربه به سر، افسردگی، اضطراب، زوال عقل و مشکلات پزشکی دیگر استفاده می‌شود.

مدت زمان اجرا (همراه با بخش آموزش) حدوداً ۲۰ دقیقه است. تکلیف آزمون شامل پاسخ یا عدم پاسخ (بازداری پاسخ) به ۵۰۰ محرک آزمون است و هر محرک فقط یک و نیم ثانیه ارائه می‌شود؛ بنابراین، آزمون به حفظ توجه نیاز دارد.

آزمون IVA-2 مانند سایر آزمون‌های عملکرد مستمر، به صورت یک فرایند تکراری و خسته کننده و نیاز به توجه بالا طراحی شده است، تا طی این فرایند خطاهای ناشی از بی‌توجهی و تکانشی بودن را بسنجد.

طرز کار آزمون IVA-2

آزمون IVA-2 یک آزمون رایانه‌ای ۱۳ دقیقه‌ای است که دو نوع آزمون عملکرد مستمر را برای موارد شنیداری و دیداری با هم ترکیب می‌کند.

نحوه کار با این نرم‌افزار بسیار ساده است و فرد باید هنگام شنیدن یا دیدن یک هدف خاص بر روی موس کلیک کنید (در این مورد عدد ۱) و زمانی که چیزی خارج از هدف تعیین شده است بر روی موس کلیکی نداشته باشد (در این مورد عدد ۲).

این ابزار با استفاده از کلیک بر روی موس به عنوان پاسخ، می‌تواند با سنجش انواع مختلفی از کلیک‌های نامناسب انجام شده بر روی موس بیش‌فعالی را مورد بررسی قرار دهد.

مدیریت این آزمون به صورت خودکار بوده و به گونه‌ای استانداردسازی شده که می‌تواند نمایشی از محرک‌های شنیداری و دیداری باشد. در این آزمون رایانه، همه دستورالعمل‌های آزمون را بیان می‌کند تا عوامل مخدوش کننده انجام آزمون کاهش یابد.

تجزیه و تحلیل نتایج افراد در آزمون IVA در طول زمان به متخصص اجازه می‌دهد دو آزمون را با هم مقایسه کند و تغییرات قابل ملاحظه‌ای که از روان‌درمانی یا دارو حاصل شده را ارزیابی کند.

با ترکیب تکانشگری و عدم توجه در طراحی موجود و نشان دادن هر کدام از آنها در وضعیت شنیداری و دیداری این ابزار تلاش می‌کند چهار نوع آزمون عملکرد مستمر را در یک قالب در اختیار افراد قرار دهد.

از آنجایی که در این آزمون سؤالات در یک ترکیب شبه تصادفی از محرک‌های بصری و دیداری نمایش داده می‌شوند، این گزینه نسبت به سایر آزمون‌های عملکرد مستمر بیشتر مورد تقاضا قرار می‌گیرد. زیرا توانایی فرد را برای تغییر مجموعه‌های شناختی به چالش می‌کشد.

مزایای کاربرد آزمون IVA-2

• کمک می‌کند انواع بیش‌فعالی را بر اساس DSM-5 تشخیص دهید.
• انواع عدم دقت بینایی و شنیداری و تکانشی بودن را اندازه‌گیری می‌کند.
• به والدین و معلمین کمک می‌کند، به مشکلات کودک و دانش‌آموز خود آگاه شوند.
• بهترین سبک یادگیری کودک را مشخص می‌کند.
• به درمانگر کمک می‌کند، تا از مشکلات انگیزشی و آسیب‌های عصبی فرد آگاه شود.
• می‌توان به کمک آن، اختلالاتی مانند آسیب‌های مغزی، اختلالات خواب، افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری و زوال عقل را بررسی کرد.

 موارد قابل ارزیابی با تست    IVA-2

1. مقیاس توجه Attention

دو نوع توجه در انسان مهم است، دیداری و شنیداری که در هر کدام سه بعد: تمرکز، سرعت و هوشیاری و یا گوش‌به‌زنگی وجود دارد.

• گوش‌به‌زنگی (Vigilance): در پاسخ به محرک‌ها فرد باید گوش‌به‌زنگ باشد که چه زمان به محرک درست پاسخ دهد و چه زمان به محرک خطا پاسخ ندهد. نمره پایین می‌تواند نشان‌دهنده پاسخ‌دهی سهل انگارانه و بی‌اعتنا باشد.
• تمرکز(Focus): این عامل بیانگر تغییر واریانس سرعت عکس‌العمل در پاسخ‌های صحیح است. نمره پایین در این مقیاس می‌تواند نشان‌دهنده توجه ضعیف و پاسخ دادن سرسری فرد باشد.
• سرعت (Speed): این مقیاس، زمان واکنش به پاسخ‌های صحیح را اندازه‌گیری کرده و سرعت پردازش مغزی را مورد بررسی قرار می‌دهد. نمره پایین می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که شخص تمایل به وقت تلف کردن دارد یا دچار کندی روانی – حرکتی است.

۲. مقیاس کنترل پاسخ  Response Control

• احتیاط (Prudence): این مقیاسنشان‌دهنده این است که فرد با تفکر و تأمل به محرک‌ها پاسخ می‌دهد یا ناگهانی و بدون فکر. در واقع پاسخ‌های تکانشی و بازداری پاسخ را شامل خطاهای تکانشی، گرایش به خطا و خطای ناشی از تغییر توجه از دیداری به شنیداری نشان می‌دهد. نمره پایین در این مقیاس می‌تواند نشان‌دهنده بی‌دقتی، تکانشی بودن و اقدام بدون فکر فرد باشد.
• ثبات (Consistency): مغز سالم نیاز به توانایی حفظ تمرکز بر روی یک تکلیف برای پاسخ‌دهی بهتر به یک محرک تکراری دارد. نمره پایین در این مقیاس می‌تواند نشان‌دهنده بی‌دقتی و حواس‌پرتی در هنگام انجام تکالیف تکراری باشد. (توانایی تمرکز بر روی یک وظیفه خاص)
• تحمل (Stamina): این مقیاس نشان می‌دهد که سرعت واکنش فرد در نیمه اول آزمون با نیمه دوم آزمون یکسان است و یا فرد کاری را با انرژی شروع می‌کند و بعد از مدتی انرژی او کاهش میابد و یا از بین می‌رود. این مقیاس برای مواردی به کار می‌رود که مشکلات در توجه طولانی‌مدت را شناسایی کند.

3. مقیاسsymptomatic

• ادراک (Comprehension) این مقیاس از تست IVA2 نشان می‌دهد که فرد به محرک‌ها از روی درک و فهم و یا به‌صورت تصادفی پاسخ داده است. در واقع این گزینه پاسخ‌های تصادفی که به تفسیر نادرست تست IVA منجر می‌شود را شناسایی کند.
• پایداری(Persistence) این مقیاس انگیزه شخص برای انجام تکلیف اضافی را بررسی می‌کند. این مقیاس همچنین خستگی روان‌شناختی یا حرکتی فرد را نشان می‌دهد.
• حسی – حرکتی(Sensory/ motor) این مقیاس سرعت زمان واکنش به محرک آزمون (یعنی عدد ۱) را از زمانی که می‌شنود و یا می‌بیند اندازه گرفته و آنالیز می‌کند. این گزینه برای تعیین مشکلات یادگیری، فیزیولوژیکی و نورولوژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• تنظیم حرکات ظریف(Fine Motor Regulation)  این مقیاس اطلاعاتی را فراهم می‌کند که فرد بر مبنای دستورالعمل آزمون عمل می‌کند و یا هر طریق که خودش دوست دارد. گاهی اوقات نیاز است که فرد صبر کند و گاهی سریع پاسخ دهد.

این گزینه به‌عنوان‌مثال می‌تواند با ضبط و ثبت رفتارهای خارج از وظیفه افراد به کمک موس همچون کلیک‌های متعدد، کلیک‌های هم‌زمان و پشت سر هم در طول دوره دستورالعمل، کلیک‌های اولیه و پایین نگه‌داشتن کلید موس، اطلاعات اضافی در اختیار متخصصان قرار دهد. این مقیاس، شدت بی‌قراری و ناآرامی و بی‌حوصلگی فرد را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

اعتبار و روایی آزمون IVA-2

نتایج مطالعات نشان می‌دهد که آزمون IVA-2 حساسیت کافی (۹۲%) و قدرت پیش‌بینی درست (۸۹%) را برای تشخیص درست ADHD در کودکان دارد.

اعتبار آزمون در روش باز آزمون نشان می‌دهد ۲۲ مقیاسIVA با یکدیگر رابطه مستقیم و مثبت (۸۸%-۴۶%) دارند. به طور کلی یافته‌ها نشان می‌دهد که این آزمون از اعتبار و روایی مطلوب و بالایی در بررسی توجه و دقت و تشخیص ADHD برخوردار است.

این آزمون معمولاً به عنوان ابزار تشخیصی واحد به کار نمی‌رود و به تنهایی نمی‌تواند وجود یا نبود هرگونه تشخیص بالینی را تشخیص دهد. 

عملکرد این آزمون روان‌شناختی کمک به افراد متخصص است تا بتوانند در ارزیابی جامع خود تشخیص درستی در اختیار درمانجویان قرار دهند.